GAMZE GÖKÇEN

GAMZE GÖKÇEN

Mor Rengin Kültürel Başlangıcı

İnsanoğlunun varoluşundan itibaren mor mistik anlamlar yüklenen ilahi ve cennete ait bir renk olarak bilinmektedir. Mistik anlamlar taşıyan morun diğer anlamlarından biri de asaleti, zenginliği ve gücü temsil etmiş olmasıdır. Alexander Thereoux, moru renklerin otoriter efendisi olarak ifade etmektedir.

Antik dönemlerde Tire moru diye adlandırılan renk genellikle üst sınıfın ve kraliyet mensuplarının giydikleri kıyafette görülmektedir. Aynı zamanda Tire moru antik dönemde altından daha değerli bir renk olarak bilinmiştir. Tire moru, nadir bir kesimin kullandığı renk iken sentetik morun ortaya çıkışı ile birlikte halkın her kesimin kullanabildiği bir renk olmuştur. Tire moru 4000 yıl önce Tunç Devri döneminde Fenikeliler tarafından keşfedildiği düşünülse de arkeolojik kazılar sonucunda , Tire morunun Fenikelilerden önce keşfedildiği kanıtlanmıştır. Doğu Akdeniz sahillerindeki Lübnan ve Suriye topraklarında yaşayan Fenikeliler deniz ticaretinde edindikleri başarı sayesinde kırmızıya yakın mor boyanın Persler, Mısırlılar, Yunanlılar ve Yahudilere kadar yayılmıştır. Mor boyanın üretebildiği Fenikelilerin kıyı kenti Tire olduğu için Tire moru diye adlandırılmıştır.

Fenikelilerin ortaya çıkardığı Tire moru olarak görülen kırmızıya yakın mor tüm dünyanın ilgisini çekmiştir. Bir gram Tire moru üretilmesi için murex brander adında 12.000 deniz salyangozu gerekmektedir. Fenikeliler farklı çeşitteki deniz salyangozlarının ezilmesiyle elde ettikleri sıvıyla ve birkaç malzemeyi birleştirince boyanın hava ile temasını sağlamıştır.

Tire moru ile üretilen pahalı kumaşlar bu dönemde üst sınıf arasında şöhret kazanmıştır. Zamanla Fenikeli tüccarlar Tire morunun dünyanın başka ülkelerine de taşımışlardır.

Perslerin mor renge karşı olan arzuları, Büyük İskender’in Tire moruna karşı olan düşkünlüğünden gelmektedir. Pers kralı Büyük İskender beyaz şeritli mor tunik , mor kaftan ve beyaz bereketli mor bir hükümdar tacı giymiştir. Pers geleneklerinde, ancak Büyük İskender’in seçtiği kişiler mor kıyafetler giymektedir. Makedonya kralı Büyük İskender lüks ve pahalı Tire moru ile boyanmış kıyafetler zenginliği, gücü ve kraliyeti temsil etmiştir. Bunun sonucunda Doğu’nun lüksü ve zenginliği Batılıları da etkilemiş ve onların da zenginliklerini elde etmek istediklerinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

1856 yılında Londra’da kimya öğrencisi William Henry sentetik moru elde etmek amaçlı deneyler yapmıştır. Deney tüplerini temizlemek için laboratuvara giren William deney tüpünün dibinde biriken koyu renkli çökeltiyi fark eder. Bunu alkol ile seyrelterek mor elde eder. Bu boyayı ipek bir kumaşın üzerine uygulama yapıp dener ve sonucunda sentetik boya ortaya çıkar. Önceleri seçkin lüks bir hava katmak amaçlı ismini Tire moru koymaya karar verir. Ancak adını Tire moru koyarsa halkın her kesiminden insan bu renkteki kıyafetleri giyemeyeceğinden Tire morundan vazgeçer. Elde edilen bu rengin ismi sentetik mor diye tarihe geçer.

Sentetik morun halk arasında yaygınlaşmaya başlaması İngiltere kraliçesi Victoria ve Fransa kraliçesi Eugenie ‘dan sonra gerçekleşmiştir. 1857 yılının sonlarına doğru dünyanın ilk resimli dergisi olan Ilustarated London New’de dönemin ikonu için lila renkli ipek elbiseler giydiği haberleri yer almıştır. Genç kimya öğrencisi William’ın sentetik boyayı keşfetmesi ile mor renk demokratikleşmiştir.

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
GAMZE GÖKÇEN Arşivi