ALTIN ORTA
Kelebek Etkisi
Geçen haftaki yazımda antidepresan kullanımında yüksek artışlar olduğuna ve bu ilaçların önemli bir yan etkisine dikkat çekmiştim: Yanlış kararlar almak. Antidepresan kullananlar normalde yapmayacakları, riskli davranışlara yönelebiliyor. Örneğin âşık olmayacakları kişilere âşık olabiliyor, kolayca boşanabiliyor, yeni evlilikler yapabiliyor. Çünkü endişeleri azalıyor, korku duymuyorlar. Halbuki endişe ve korku, doğru kararlar almak için şart. Duygular hakkında yapılmış olan çarpıcı çalışmalar, bu gerçeği gözler önüne seriyor. Örneğin Phineas Gage’in öyküsü, duygular ve karar ilişkisi hakkında önemli bir veri sunuyor.
Kendini Sirkte Bulmak
Robbins ve Judge, ünlü Örgütsel Davranış kitabında Vermontlu demiryolu işçisi olan Phineas Gage’in öyküsünü anlatır. 1848 yılının bir eylül sabahı, Phineas bir iş kazası geçirir, bir demir çubuk sol çenesinin altından girip kafatasının sağ üst kısmından çıkar. Phineas, bu kazadan mucize eseri sağ kurtulur ve yine mucize eseri tüm akli melekeleri yerindedir. Tek sorun duygularını kaybetmesidir. En üzücü durumlarda ve en mutlu olaylarda hiçbir şey hissetmez. Zeki bir adam olmasına karşın kendisine zarar veren yanlış kararlar almaya başlar. İşini bırakır, başka işlere girer, son olarak kendisini bir sirkte çalışırken bulur. Dolayısıyla mantıklı düşünebilmek için duygular kritik öneme sahiptir.
Duygularını kaybetmek gibi duyguları yoğun yaşamak da zarar verir. Bunu cinayet haberlerinden biliyoruz. Duygular bir silaha dönüşebiliyor. Siyasilerin de duyguların öneminin farkında olduğunu ve propagandalar vasıtasıyla duyguları yönlendirmeye çalıştıkları biliniyor.
Duygularını Yönetmeye Çalışacaklar
Mattingly ve Yao’nun Çin'de 6 bin 800’den fazla katılımcıyla yaptığı bir deneyde propaganda ve duygular ilişkisi ortaya kondu. Bu deneyde, Çin Komünist Partisi tarafından desteklenen, yabancı karşıtı ve milliyetçi mesajlar içeren haberlere, televizyon dizilerine ve videolara maruz kalan kişilerin yabancılara öfke duyduğu ve bu öfkenin deneyden sonra bir hafta süreyle devam ettiği görüldü. Öyleyse bir hafta sonra yeniden aynı propagandalara maruziyet, yabancı düşmanlığını tazelemek için yeterli. Propaganda ile duyguları yönetmek, siyaset bilimcilerin yıllardır üzerinde çalıştığı bir konu. Yeni bir seçim dönemine giriyoruz. Duygularımızı yönetmeye çalışacaklar. Bu yönlendirmenin hangi başlıklar altında yapılacağını ilerleyen günlerde göreceğiz. Duygularımızı dengede tutmamız gerekiyor. Aristo’nun ünlü “altın orta”sında kalmalıyız.
Altın Orta
Aristo; bir duygu deneyiminin ve bir eylemin ne aşırı fazla ne de çok az olmalısını uygun görüyor. Çünkü tam da olması gerektiği kadar yapılmalı. Olması gerektiği kadara altın orta da deniyor. Ne korkak olmalı ne de delice atılgan, cesur olmalı. Ne vurdumduymaz olmalı ne de aşırı kaygılı, sorumlu olmalı. Ne birinin güdümünde olmalı ne de asi, dengeli olmalı. Sadece arkadaş değil, dost olmalı ama adanmamalı. Ne cahil ne de bilgiç olmalı, bilgelikte kalınmalı.
