BİTKİLERİN TANINMASI, TOPLANMASI, HAZIRLANMASI ETKİ, KULLANILIŞ ŞEKİLLERİ
Bitkiler; yaprak, kök, tohum, çiçek ve gövde' den oluşmuştur. İlaç yapımı için kullanılacak bitkinin çok iyi tanınması hayati önem taşımaktadır. Bu yüzden konunun acemileri, başlangıçta tecrübeli toplayıcılarla çalışmalıdır.
Her bitkinin Latince iki kelime' den oluşan bir ismi vardır. Bu kelimeler' den biri, bitkinin bağlı olduğu familyayı bildirir. Türkçe bitki isimleri, Türklerin Orta Asya' daki yaşayışlarına kadar dayanmaktadır. Dağlık, ormanlık bölgelere yerleşmiş, avcılık yapan, ormancılıkla geçinen bir kısım halkın yanı sıra göçebe olan halk da bulunmaktaydı ve bunların bitkilere ilgileri sınırlıydı. Bu yüzden bildikleri bitkiler ve bitki isimleri çok azdır. Anadolu'ya göçten sonra bu bilgileri sınırlı kalmıştır. Uygur Türklerinin yazmalarından, Anadolu' da halen kullanılan bitki isimleri ile o dönemin isimlerinin aynı olduğunu anlıyoruz. Anadolu' da kullanılan bazı bitki isimlerinin Orta Asya kökenli olduğunu söyleyebiliriz. DİVAN - ÜL LÜGAT - ÜL TÜRK' te ilaç yapımında kullanılan birçok bitkinin Türkçe isimleri yazılıdır.
Uygur tıbbı, Hint tıbbının etkisinde kalmıştır. Armenog K. Bedevran' a ait 1936 Kahire baskılı bir sözlükte Ermenice, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve en önemlisi Türkçe adlar bulunmaktadır. Bu sözlük yayınlara dayalıdır.
Türkçe bitki adlarına, Latince karşılık veren, 1940' ta yayınlanmış Alfred Heilbronn' un kitabında, Türkçe bitki isimleri Esad Şerafettin' in "Nebatt -iSaydelaniyye" isimli kitabından Bedevian' ın sözlüğünden alınmıştır.
Sebze olarak kullanılan bitki adları Yunanca ve Latince olarak I. yy.' da yazılmış Materia Medica adlı eserde Dios Corides tarafından verilmiştir. 2. kitapta bu sebzelerin tarifleri verilmiştir, renkli resimlerini taşıyan bir kopya 512 yılına aittir.
Uygur tıbbı, Hint tıbbının etkisinde kalmıştır demiştik. Dolayısıyla, Uygur
Türkçesindeki bitki isimlerinin bir çoğunun Sanskritçe ( Hint) kökenli olması, Anadolu'daki bazı bitkilerin de Sanskrit' çe kökene sahip olduğunu gösterir.
Anadolu' da ilaç olarak tedavide kullanılan bitkilerin, kullanımı ve isimleri hakkında ilk önemli eserle, İbn - i Baytar' ın Türkçe çeviri eseridir. ( 14. yy. ) Tekrar belirtelim Osmanlı İmparatorluğu Dönemi' nde, Türkçe bitki adlarını veren ilk kitap, İshak Bin Murad' ın 1390 yılında Gerede' de yazmış olduğu EDVİYE- İ MUFREDA T adlı eseridir.
XV. yy.' da ise Nazm - üt Tabayı adlı eserinde Şeyhi ( Hakim Sinan ), kendi döneminin bitkilerini ve isimlerini anlatmaktadır. 19. yy.' da kullanılan bitkiler ve
Türkçe isimleri, Dr. Hüseyin Bey ( Hüseyin Kazım Kadri) tarafından 1874 yılında dört cilt halinde yayınlanan Dustur - ül edviye isimli kitapta bulunmaktadır. ilaç yapımında kullanılan bitkilerin yetiştirilmelerinde, genel tarım yöntemleri uygulanır. Elde edilmek istenen bitkiye göre toprak,' sulama, tohum, işçilik seçilmelidir. Anadolu, bir çok kültür bitkisinin vatanı ve uzun bir tarım geçmişine sahip olmasına karşı, bu tür bitki ziraatinde yeterli gelişme gösterememiştir.
İlaç yapımında kullanılacak bitkinin, ilaçları yapacak eczacı, yada satacak aktarın dükkanının yanındaki küçük bir bahçede, az bir ekim ile taze - kaliteli olarak elde edilmesi en sağlıklısıdır.
Özellikle bugünün zirai gübrelerinin kullanılmadığı topraklarda yetiştirilmelidir.
Eski toplayıcılar, bitkinin yaprağının bir böcek tarafından yenilip yenilmediğine bakarak, bitkinin zehirli olup olmadığını da anlarlarmış.
