ZAFER BENGİ

ZAFER BENGİ

Cebellezi...

Genç okuyucularım, “cebellezi” kelimesini pek duymamıştır...

Cebellezi”, hırsızlığın, çalmanın argoda nazik şekilde usturuplu anlatımıdır...

Benim gibi eskiler ya da eskimişler bilir bu kelimeyi...

TDK’da, “cebellezi” kelimesi şöyle açıklanıyor:

cebe'llezi: (argo) Hakkı olmayan bir şeyi kendisine mal etme, çalma...

TDK’da bir cümle de örnek verilmiş: Filmin maliyeti on beş bin dolar tutar mı? Sponsora yirmi beş bin gösterilmiş, aradaki fark, elbette cebellezi... (A. İlhan)

Hemen hemen insan faktörünün olduğu her yerde “cebellezi” de beklenir...

Ama, bu bazen “hamutuyla götürme”, bazen “hiç etme”, bazen “komisyon” alma, bazen de gerçekten “çalma” şeklinde gösterir kendini...

Eskiden yüzde 10’cular vardı...

Şimdilerde bu oranın yüzde 30’lara çıktığı söyleniyor...

Bu gayri ahlaki tutumu da (istisnalar kaideleri bozmaz), satın almacılar, ihale komisyonu üyeleri, tepe noktada yer alan yetkililer, parayı ödeyenler, suçları yok edenler, gerçek cezaları vermeyenler yapar...

Elbette çok liyakatli, çok dürüst yöneticiler de var...

Bunları bazı insanlar “salak”, bazı insanlar “saf”, bazı insanlar da “sürünmeye mahkûm” olarak görür...

Cebellezi”, parayla işi olan her kuruluşta mutlaka vardır...

Büyük marketlerde bu yüzde 3’e kadar normal karşılanır...

İspatı da çok zordur...

Belgelerde enayilikler yapılmadıysa...

Acemiler “şeytanlıklara" aklı ermediğinden zaten pek “cebellezi” yapamaz...

***

İktidar erki çok sağlıklı kurulmuş bir düzen içerisinde sağlanıyorsa, kılıf bulmak da zorlaşır...

Ben her zaman söylerim:

Kasada duran parayı içerden kimse çalamaz!

Çalmak için kasadan harcama yapmak gerekir...

Hem de kuralıyla, belgeli olarak!

Peki bunu yapmak zor mu?

Elbette değil...

Yeter ki, işi yapacak, faturayı kesecek kişi ya da firma can ciğer kuzu sarması arkadaşın ya da “hamili yakinimdir” olsun...

Gerisi tırı vırı işlerdir.

Hemen bir örnek verelim...

Diyelim ki, firmanıza ya da kuruma 10 ton elma almanız gerekiyor...

Çıkarsınız ihaleye...

3 teklif verilir...

Biri sizin adamınız, diğerleri yandan çarklı...

Yandan çarklılara aleni de söyleyebilirsiniz, “teklifleriniz geri çekin” diye, mahsuru yoktur.

Onlar da bilir bu kuralı...

İtiraz eden olursa, evrak noksanlığından “ihale dışı” bırakır komisyon...

Kaldı mı tek sizin adamınız...

Elmanın tonu 10 bin lira...

Ona tonunu 13 bin lira yap, 3 bini bizim diyebilirsiniz...

Ne de olsa kankanız...

İspatı da mümkün değil, her şey kuralına göre...

Götürün anam...

Soyun anam...

Ama, unutmayın “cebellezi” edilenlerde de sizin de hakkınız vardı!

Yani başkalarının hakkını da yediniz!

Vicdan meselesi...

Oluyor mu, elbette oluyor...

İnsan faktörü...

<