E DEVLET'E TAVSİYE
Ülkemizde bir yakını vefat ettiği zaman veraset intikal kâğıdı dört ay içerisinde çıkartılır. Sonrasında ise hummalı bir koşturmaca başlar.
Bu hummalı koşturmanın nedeni şayet yakınınız birinci dereceden ise onun mal varlığının dokümanını çıkartmak ve mal beyanında bulunup onun size düşen kısmının vergisini vermek içindir.
Veraset intikal vergisi: Cumhuriyet öncesi dönemde yani Osmanlı Devleti’nde, arazilerin veraset veya satış nedeniyle el değiştirmesi durumunda görülen tapu hizmetlerinin bir karşılığı olarak bir harç ödenmesi söz konusu olmaktaydı. Bu harçlar; taşınmaz mal mülkiyetinin satışı durumunda intikal harcı, veraset yoluyla intikallerde ise ferağ harcı adı altında ödenirdi. Söz konusu harçlar bir hizmetin karşılığı olup servete müdahaleyi amaçlamamaktadır ve Veraset Vergisi veya İntikal Vergisi şeklinde algılanmaması gerekmektedir. Ancak İslam hukukuna göre mülk edinme hakkına sahip olan kişiler aynı zamanda zekât adı altında bir ödeme yapmakla mükelleftirler. Zekât ödeme mükellefiyeti aynı zamanda İslam devletinin özel servet unsurları üzerindeki bir müdahale aracıdır. Müslümanlardan alınan zekâtın matrahına altın ve gümüş gibi mallar da dahil olduğundan genel bir servet vergisi olarak nitelenebilir. Gayri Müslimlerin ödedikleri fey’(Osmanlı sınırları içerisinde yaşayan gayri Müslimler'den alınan uşur vergisi) kapsamında olan haraç da servete ilişkin olabilmektedir . Ancak verasete ilişkin bir vergiden söz etmek mümkün değildir.
Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana Veraset ve İntikal Vergisi ilk kez 1926 yılında 797 sayılı Kanunla karşılıksız intikallerle ilgili olarak Osmanlı Devleti’nden kalan harçların yerine uygulanmaya başlamıştır. Bu Kanunla ilk kez açık bir şekilde verasetin vergilenmesi yoluna gidildiğini söyleyebiliriz. Kanunun uygulanmasında ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesi ve Medeni Kanun’a uygun hale getirilmesi amacıyla Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu önemli ölçüde değiştirilmiştir. Bugün uygulanmakta olan 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 1959 yılında çıkarılmasına kadar 797 sayılı Kanun uygulanmıştır. 7338 sayılı Kanun mülga (eskimiş ve hükmünü kaybetmiş, varlığı sona ermiş, kaldırılmış) 797 sayılı Kanunla kıyaslanmayacak derecede ileri ve yeni bir adım olmuştur.
7338 sayılı Kanunla getirilen düzenleme zaman içerisinde yapılan çeşitli değişiklerle birlikte günümüze kadar gelmiştir. Yalnız dikkat edilecek bir husus, Anayasanın 73’üncü maddesi herkesin ödeme gücüne göre vergi vermesini emretmektedir ve servetler de ödeme gücünün bir göstergesi durumundadır.
Hal böyleyken veraset intikal vergisi için, vatandaş bir de vefat eden kişinin hayattayken edindiği malları, varsa bankalardaki maddiyatını öğrenmek için koşturmak zorunda kalıyor. Şöyle bir tahayyül edin birinci dereceden ya da çocuksuz bir akrabanız ölüyor ve siz onun mal varlığını mali durumunu bilmiyorsunuz, veraset intikal kâğıdı çıkınca alemünit (gelişi güzel), oraya buraya koşturup bilgi alıp belediyelerden rayiç belirleyip formu dolduruyorsunuz. Yakınınızın elden verdiği borcu ya da alacağı var mı bilmiyorsunuz.
Çok borcu varsa Reddi Miras yapıp kurtula biliyorsunuz. Borcu devlet bankalarına ya da maliyeye, devlet kurumlarına onları kabul ediyorsanız vergi dairesine beyan ettiğiniz mallarının vergi bedelini, malların size aktarılması için ödemek zorundasınız.
Buraya kadar her şey güzel olması gerektiği gibi. Sorun bundan sonra başlıyor, devlette kayıtlı şahsına ya da birinci dereceden ölmüş yakınına ait malları ve bankalardaki birikimleri, borçları var ise bunu varisi e-devletten en ince ayrıntısına kadar görebilmeli. Varis Van’da oturuyor ise İstanbul'a da gelecek mali durumu da yok ise İstanbul'daki taşınmazların rayiç bedelleri gibi bu bilgileri nereden alacak?
Ayrıca varisler neden banka banka dolaşıp borcu, alacağı, birikimi ne kadardır diye sorup öğrensin. Türkiye'de tırı vırı bankalarda dahil birçok banka olduğundan nerede hangi hesabı var nereden bilip gidip bir sürü bankayı dolaşsın. Ve varisi 65 yaşın üstünde ise veya yaşlı ise hastaysa bu bilgilerin peşinde koşturmaya mecali yok ise nereden nasıl öğrensin?
Bu tek adresi, en doğru ve kolay bilgi verecek olan “e- devlet” kapısı değil mi? Bankalarda saatlerce bekleyip sadece bu sorunun yanıtını bulmak, almak için zaman mı harcamalı, devlet şifresiyle varisler kolay yoldan öğrenmeli hatta ve hatta baş vuruyu da online oradan yapabilmeli.
Yalnız vergi yüksek çıkarsa ve varisin o miktarı ödeyecek gücü yoksa bunu iki eşit taksitle üç seneye bölen devlet, “Anayasanın 73’üncü maddesi herkesin ödeme gücüne göre vergi vermesini emretmektedir ve servetler de ödeme gücünün bir göstergesi durumundadır.” İbaresinden yola çıkarak meblağın çokluğuna göre vatandaşa yardım amaçlı, alacağı meblağı keserek vatandaşa bu konuda da yardımcı olmalı, vatandaş üç yıl beklemeden parasını malını üstüne almalıdır. Hatta hisseli durumlarda paylaşımın üç dört ay ya da en fazla bir sene için de yapılmasını paylaşım olmadığı takdirde mala el koyma hakkına sahip olmalıdır.
Veraset intikal vergisi haksız mal kazanımına engel olmak için gereklidir. Kaldırılması düşünülen bu Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun yürürlükten kaldırılması ve Gelir Vergisi Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı, 30/04/2008 tarihinde Plan ve Bütçe Komisyonuna gelmiş ve hâlâ beklemektedir.
Bu bağlamda, Veraset İntikal Vergisi kaldırılmak yerine iyileştirilmeli, vatandaşa yük olmayacak şekilde yukarıda belirttiğimiz tavsiyelerde göz önüne alınarak yapılandırılmalıdır.
