Hayat bir değer, ama tek tek hayatlar izafidir. Mutlak olan hayatiyettir. Tek tek hayatların başlama ve bitme noktaları var. Hayatiyet bir nehir. Kimi varlıklar, var edilenler belli bir noktada hayatiyet nehrine girer ve belli bir noktada da o nehirden çıkıp giderler. Dolayısıyla hayat sahibi olan her var olanın hayatı bile izafidir, görecelidir. Ama hayatiyet devam eder gider. Hayatiyet nehri akmaya devam eder. Ne zamana kadar? Güneş ve ay da belli bir yörüngede akıp gittiğine göre bir menzil var demektir.
En önemli değer olan hayat, canlılık bile izafi ise başka değerler elbette daha da göreceli, izafi ve varsayımsaldır.
Dünya makamları, servet, gençlik, zaman, güzellik, yiğitlik, güç, saygınlık, itibar, arzuları karşılayan eş, zevc-zevce, evlat, oğlan-kız hepsi izafi. Hem öylesine izafi ki Allah onu bazan az-bazan çok verir, bazan alır-bazan verir. İlahi vahiyde öyle ifade ediliyor. Biz insanları sınarız deniliyor.

Xxxx

Hayatiyet nehrine girdiğinde bir var edilen, türlü hallerle karşılaşır ve o türlü haller karşısında türlü tavırlar gösterir. Mala, makama, hoşuna giden her verilene mutlu olur, elinden çıkan için de müessir olur, hüzünlenir, ağlar, göz yaşı döker. Ama verilen ve alınan değişse de hayatiyet devam eder.
Etrafına her bakan görür. Ne kadar çok akraba, hısım, arkadaş, dost, tanıdık, bildik, düşman, tanımadık bir çok insan her gün biri hayatiyet nehrinden çıkıp gitmişken hiç bir şey değişmez evrende. Demek her birinin varlığı izafi idi. Mutlak bir değer değildi.
Peki insanı ağlatan, üzen, sıkıntılar, başarısızlıklar, yetersizlikler, istenmezlikler, itibarsızlıklar, hakaretler, kullanılmalar, itilip-kakılmalar, insanı beden ve ruh hastalıklarına gark eden terslikler neydi? Onlar da izafi idi. İlgili kişi için, belli bir mekeanda, belli bir zamanda gerçektiler. Ama mutlakiyette gerçek değillerdi.

Xxxx

İş arayan bir eleman bildiği tanıdığı herkese işsiz olduğunu, cebinde hiç parası kalmadığını, aylardır evinin kirasını ödeyemediğini söyleyerek kendisine bir iş bulunmasını ister. Kendisini ifade ettiği herkesin de birinci işi, kendisine iş bulmak olsun ister. Çünki çalışıp, nafakasını kazanması için bir iş bulmak onun için mutlak değerdir. Ama kime söylediyse onların her birinin birinci değeri kendine aittir ve o kişiye iş bulmak asla onlar için bir hakikat değildir. Bu yüzden ‘El elin eşeğini şarkı çığırarak arar’.
İş arayan birisi için gazetelerin eleman arayanlar sütunu çok değerlidir. Ama kendi işinin sahibi için böyle bir sayfanın olup-olmadığı bile bilinesi değildir.
Para vekeağıtlarla oynayan birisi için gazetelerin en önemli sayfaları iktisadi haberlerdir. Economy sayfaları onun için öenmli bir değerdir ama sanat sayfasının olup-olmadığı onu hiç ilgilendirmez.