İstanbullu olmak öyle kolay değil. Para sahibi oldun mu, hemen İstanbullu olamazsın. Üç türkü,
iki film çevirmek, seviyesiz tv programlarında yer almak, gece kulüplerinde hava atmak, siyah jeeplere
binmek, en son model cep telefonları kullanmakla ve lüks otellere, lokantalara gitmekle İstanbullu
olunmaz.
“Hanfendi, beyfendi” dediğinde “Hanımefendi, Beyefendi” dediğini sananlarla hiç olunmaz.
İstanbullu olmak için önce yıkanacaksın, tıraş olacaksın, yüzüne nur gelecek. Sonra şiveni
değiştirecek, terbiye dersi alacak ve dilinden “efendim” sözü eksik olmayacak.
İskender Özsoy’un eşi Meral (Kamuran) “Yelpaze” başlığı ile Yenigün’e yazdığı bir makalede:
“İstanbul demek birbiriyle ‘efendim’ siz konuşmayan insanların kenti demekti” diyor.
Ya şimdi.
Bunlar “ulan”, “gurban olam”, “bacı, gardaş”, “aboo”, “cigerim” gibi sözcükleri İstanbul
kültürüne soktular. Tıpkı lahmacun, çiğ köfte, künefe gibi.
“Efendim”in yerini, “ulan” aldı.
Onlar İstanbul’a uyum sağlamak için çaba göstermiyorlar, aksine İstanbul’u yozlaştırmak ve
kendi seviyelerine indirmek için ellerinden ne geliyorsa, ardlarına koymadan yapıyorlar.
İstanbul’u rezil etmek için çabalayan yalnız bunlar değil. Rüşvetin yönlendirdiği yanlış
yapılanma, kenti perişan etti. Hele İnönü Stadyumu’nun arkasındaki o rezalet bina yüz karası.
Getirmişler, İstanbul’un kalbine bıçak saplamışlar. Kimler buna izin verdiyse, yazıklar olsun, yuh olsun!
Yalnız askeri ve ekonomik sırları düşmana satan insan vatan haini olmaz. Bunun en büyük
sorumlusu kimse, kim bu otelin oraya dikilmesine imza atmışsa, hemen vatan haini ilan edip, o otelin
en üst katından, törenle onu aşağıya atmalı...
“Ankara’nın nesini seviyorsunuz?” diyenlere, “İstanbul’a dönüşü”, “Haftabaşları Ankara’ya
giderken, trene yalnız şapkam, yalnız elbiselerim, yalnız pabuçlarım biniyordu. Kafam ve gönlüm
yalnız İstanbul’da kalıyordu” diyen İstanbul aşıkları Yahya Kemal ve Yusuf Ziya, şimdi mezarlarından
kalkmalı ve şu İstanbul’un rezaletini görmeli. Tabii “İstanbul’u sevmezse gönül aşkı ne anlar” diyen
Behçet Kemal Çağlar da. “Bir sengine, yekpare acem mülkü fedadır” diyen büyük Nedim de...
İstanbul sevdasını, İstanbul aşkını ölesiye yaşayan Bedri Rahmi Eyüboğlu’dan bir şiir okuyalım
da teselli bulalım.
İSTANBUL DESTANI
İstanbul deyince aklıma martı gelir
Yarısı gümüş yarısı köpük
Yarısı balık yarısı kuş
İstanbul deyince aklıma bir masal gelir
Bir varmış bir yokmuş
İstanbul deyince aklıma kuleler gelir
Ne zaman birinin resmini yapsam öteki kıskanır
Ama şu Kızkulesi’nin aklı olsa
Galata Kulesi’ne varır
Bir sürü çocukları olur
Nasıl varacak? Ortada elleri belinde, külhanbeyi bakışlı, gökkafes dedikleri Ritz Otel varken...
Gudubet bakışlı kafasını uzatırsa, mutluluklarını bozar.
Ben 50’li yaşlara kadar İstanbullu olduğumu asla önemsemezdim. Ne zaman ki, bu kent talan
edilmeye ve İstanbul kültürü yozlaşmaya başladı, terbiye ve nezaket kalmadı, hemen tepki vermeye
başladım ve “nerelisin” sorusuna ağzım dolu dolu “İstanbulluyum” dedim. Özellikle eğer soruyu soran
İstanbullu değilse, adeta bu kelimeyi kafasına vurur gibi söylerdim. Muhatabım da kentimi bu kadar
sahiplenmeyi yadırgadığı için, bıyık altından güler, “ne İstanbullusu yahu, İstanbullu var mı?”

2

gibilerinden diliyle değil de, mimikleri ile sorardı. Cevabını alırdı. İstanbul kökenli olanlardan yalnız
ben değil, birçok insan rahatsız ve üzüntüyle söylemeliyim ki, bu rezaleti bir türlü kabullenemiyorlar.
Benim kadim dostum, Kıbrıs’ın yüzakı Dr. Rauf Ünsal bir gün bana anlatmıştı, hiç unutmam. Bir
zamanlar Londra Büyükelçiliği de yapan ünlü diplomatımız Rahmi Gümrükçüoğlu eşi Elçin
Hanımefendi ile birlikte Kıbrıs’ta oturuyorlar. Ben de merakla sordum.
- Doktor, bu aile çok köklü ve asil bir İstanbul ailesidir. Biliyorsun bunların hem Boğaz’da, hem
de Moda’da evleri var, ne işleri var burada?
Dr. Ünsal:
- Biliyor musun, ben de bu soruyu Gümrükçoğlu ailesine sordum. Niçin İstanbul’da
oturmuyorsunuz?
Rahmi Bey şöyle cevap verdi:
- Rauf’cuğum, artık İstanbul senin bildiğin İstanbul değil. Onun her bakımdan kirlenmesine
tahammül edemiyoruz. Hiç olmazsa, bu kirliliği gözümüz görmezse, gönlümüz katlanır, diyoruz ve
burada yaşamayı yeğliyoruz. Bu şehirde yaşayanlar şunu asla unutmamalıdır. İstanbullu olmak için
önce terbiyeli ve nazik olmak, sonra Türkçeyi iyi kullanmak saygı, sevgi ve sıra nedir öğrenmek,
bilmek, uygulamak gerekir. Öğrenin ve unutmayın.
Unutmayacağınız bir şey daha var. Yüreğimizi en çok yakan yalnız maddi değerler değil, manevi
değerler...
Ehh. Bütün bunlardan sonra eğer onlar İstanbullu olacaklarsa, beni İstanbul kayıtlarından
silin.
Yeri gelmişken, size bir İstanbul kitabı tavsiye etmeliyim. Arkadaşım gazeteci-yazar rahmetli
Mehmet Tanju Akerman, “İstanbullu” adıyla bir kitap yazdı. Alın okuyun. Cümle güzellikleri, üslup,
konuya yaklaşım bir harika. Ama kimsenin haberi yok. Bu çok bilmiş medya var ya, adamın bu
eserinden bir satır konu etmedi.
Ama o günler Orhan Pamuk’un “Kar”ı, bilmem kimin nesi ve özellikle Murathan Mungan’ın
şiirleri medyada öyle bir anlatılıyordu ki, sanırsınız ülkenin her yanından petrol fışkırdı, milli gelir kişi
başına 30 bin dolara yükseldi. Küçük ama satışı büyük gazeteler ve medya sanki bayram sevinci
yaşıyor. Bunların kitapları kapış kapış... Bizim “İstanbullu”dan ses yok...
Bunlar aynı Mısır Çarşısı’ndaki, Mahmutpaşa’daki işportacılar gibi. İşportacılar 3-5 kişi ortak
çalışırlar. Biri bangır bangır bağırır “koş vatandaş koş, batan fabrikanın malları, mağazalarda 100,
burda 10, gel sen de al bugün son” diye. Üçkağıtçı ortaklar etrafı kollarlar, hemen tezgaha yaklaşırlar,
“ver iki tane, ver 3 tane” diye. Bu arada, numaradan aralarında konuşurlar, “amma ucuz” Üç tane, beş
tane alırlar, milleti gaza getirirler. Bir furya olur, müşteri müşteriyi çeker, piyasa oluşur. Gerçek
müşteri gidince, mallar tezgaha geri gelir, paraları kırışırlar.
Bizde de kitap işi aynı. Aslında bunlar bu işi yapacaklarına Mısır Çarşısı’nın kapısında çorap
satsalar iyi olur da, bu kez işportacıların işini engellerler. Yani sonuçta işportacılarla defolu kitap
satanlar arasında tek fark, onların ayda kazandıklarını, bizimkiler bu numara ile günde kazanıyorlar.
Dalıma basmayın, dayanamıyorum konuyu dağıtıveriyorum. Allah adına söyleyin. Haksız
mıyım?