KURMANCAN DATKA (1811-1907)
Bir Kırgız kadın lider, Kurmancan Datka, tarihi Oş şehri yakınlarındaki Madı köyünde doğdu.
Bargı kabilesinden bir çiftçi olan Mamıtbay’ın kızıdır.
17 yaşındayken, görücü usulüyle, evlendi.Bir yıl sonra kocasını terk edip, baba evine döndü.
Çok genç olmasına rağmen, akıllı,düşünmeden konuşmayan ve değerlerinden asla taviz
vermeyen Kurmancan, 1832 yılında Hokand Hanlığının ünlü komutanı Alimbek Datka ‘nın
dikkatini çekti,onunla evlendi.
Bu evlilikten 5 oğlu ve 2 kızı oldu.
Eşinin aldığı politik kararlarda etkili oldu.
Eşi Alimbek’in 1862 yılında bir suikaste kurban gitmesinden sonra güneydeki Kırgızların başına
geçti
Çevresine “batur” denilen savaşçı gençleri topladı. Kısa bir süre içinde, 10.000 “yiğit”den
oluşan bir orduya kumanda etti. Güney Kırgızistan’daki Alay bölgesinin yönetimine aldı.
Buhara ve Hokand Hanlıklarına da hakim oldu
O sıralar Ruslar ,Orta Asya’yı büyük askerî olanaklarla yerel halkları kendisine bağlamak üzere
harekete geçmişlerdi..
Hokand, Hive ve Buhara Hanlıkları da birbirleriyle anlaşmazlık içindeydi.
Rus Birlikleri 1877 yılında Hokand Hanlığını işgal ettiler, ardından, Kurmancan’ın
yönetimindeki Alay vadisine ulaştılar.
Kurmancan ,üstün Rus birlikleriyle savaşa girip halkını kırdırmak yerine, diplomasi yolunu seçti;
işgal güçlerinin komutanıyla uzlaştı. Böylece halkının barış içinde onurlu yaşamasını sağladı.
Ruslara karşı başkaldıran en küçük oğlu Kamçıbek’ i zindandan kaçırmayı teklif ettiklerinde
Kurmancan onlara şöyle dedi :
- "Evet biliyorum, bu dediklerinizi yapabileceğinize eminim. Ancak bu olay nice annenin
gözyaşlarına neden olur. Benim oğlum idam edilirse bir tek ben ağlarım. Başka analar
ağlamasın.".
Ruslar Kamçıbeki şehrin merkezinde büyük bir halk kitlesinin önünde infaz etmeye
hazırlandıkları bir sırada Kurmancan Datka atına binip meydana gelerek şöyle dedi:
- '' Oğul, metanetini kaybetme. Sen şehit oluyorsun. Bu rütbe herkese nasip olmaz. Unutma
ki, atalarımızın hiçbiri sıcak yataklarında kendi ecelleri ile ölmedi".
vasiyetinden:
''... çocuklarım,birisine ak ellerinizle hizmet ederseniz, onun ak hizmetini
görürsünüz.
Rahvan ata binen arkadaşından ayrılır.
Güçlü, kuvvetli birisine değil halka hizmet edin.Halktan saygı görürsünüz ;
altınızda at olur, üstünüzde ev olur, sırtınızda gömlek olur.”
1907 yılında 96 yaşında hakkın rahmetine kavuştu. . Vasiyeti üzerine mürşîdi Salâhuddin İbn-i
Mevlânâ Siracüddîn’in ayak ucuna başı gelecek şekilde defnedildi. Bununla Kurmancan ,
bütün insanlığa; mânâ sultanlarının yanında madde sultanlığının hiç bir şey ifade etmediğini,
insanların; ancak mânâ sultanlarının eteğine yapışmakla kurtulabilecekleri mesajını vermiştir.
(not: yukarıdaki yazı net’ten derlenen bilgilerle oluşturulmuştur)
