MUSUL PETROLLERİ MESELESİ…
Türkiye’de yıllardır süre gelen bir efsane vardır..
Türkiye’nin Musul petrollerinden alacağı var!
Her efsanede olduğu gibi bu efsanenin de değişik versiyonları bulunuyor…
İlk versiyona göre; Türkiye, kazancı bölüşmek üzere kullanım hakkını Irak’a devretti.
İkinci versiyon ise; Türkiye, 1950’li yıllarda Irak’tan yüklüce bir miktar para alarak tüm haklarını devretti.
Üçüncü versiyon ise; Türkiye’nin oradan belli bir yüzde içinde para alması gerekiyor, ama bu yıllardır ödenmiyor…
Acaba hangisi doğru, yoksa bizim bilemediğimiz bir başka efsane daha mı var?
Olayı tarihsel perspektiften bakmakta yarar var..
Kimi tarih yazıcılarının anlattığına göre olay şöyle;
Birinci Dünya Savaşı sonrası İngiltere ve Türkiye’nin Lozan Antlaşması ve Haliç Konferansında çözemediği Musul sorunu Milletler Cemiyet’ine taşındı. Türkiye’nin üyesi dahi olmadığı örgüt, 1925’te Musul’u İngiltere mandası altındaki Irak’a bırakma kararı aldı.
1926’da ise Ankara Antlaşması ile Türkiye ve Irak arasındaki bugünkü sınırlar çizilerek bölge Irak’a bırakıldı.
Antlaşmanın 14. maddesine göre Irak, 25 yıl süreyle, bölgedeki petrol yataklarını işleten Turkish Petroleum şirketinden alacağı tüm gelirin yüzde 10’unu Türkiye’ye verecekti. Ödeme, antlaşmanın yürürlüğe girdiği 1926’dan itibaren yapılacaktı. Türkiye isterse, 500 bin sterlin karşılığında haklarından vazgeçebilecekti.
Antlaşmanın üzerinden geçen uzun yıllara rağmen Türkiye’nin Irak’tan petrol alacakları olup olmadığı hala tartışılmaya devam ediyor.
Türkiye’nin 500 bin sterlin alarak haklarından vazgeçtiği de iddialar arasında yer alıyor.
Öte yandan, 25 yıl sürmesi planlanan ödemenin Irak ile yapılan yazışmalar sonrası 1931’de başladığı da belirtiliyor.
Türkiye’nin haklarından vazgeçtiği iddiasının aksine, Irak’ın yüzde 10’luk petrol ödemesi 1931’den 1950’ye kadar belirli kesintilerle devam etti. Bu rakamın yaklaşık 3,5 milyon sterlin karşılığında olduğu ifade ediliyor.
Buna rağmen, 1987’ye kadar Türkiye’nin bütçesinde Irak’tan petrol alınacağı yönünde ibare de yer aldı.
Ödemelerin 1931’de başladığı dikkate alınırsa, Irak’ın, 1951 ile 1956 arası petrol aidat hissesi ödemesi yapmadığı da öne çıkıyor.
(Haftaya “ORALAR BENİM DEDEMİN”)
