ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
Nereden aklıma düştü bilmiyorum ama bu bilimsel uygulamayı okuyan her kim olursa olsun kendisine bir pay çıkartacaktır. Ya da özleştirdiği bir olay anımsayacaktır.
Bu arada kitap tanıtım yazılarımı da unuttuğumu sanmayın. Haftaya devam, kitap yazılarına gösterilen ilgiye de tekrar tekrar teşekkürler efendim.
Bu muhteşem girişten sonra gelelim gerçek konumuza.
"Bilim adamları bir deney için kolları sıvar.
Önce büyük bir kafesin tepesine bir salkım mis gibi kokan muz asılır ve kafese beş maymun kapatılır.
Ortaya da bir merdiven yerleştirilir.
Ne var ki, merdivenden çıkarak muza ulaşmak isteyen maymuna buz gibi tazyikli su sıkılır.
Soğuk suyla yere düşen ve adeta şoke olan maymunun yerine bu kez bir başkası muzlara ulaşmayı dener.
Maalesef o da aynı hazin sonla karşılaşır.
Beş maymunun girişimi de başarısızlıkla sonuçlanınca maymunlar bir daha muzları almaya cesaret edemezler.
Deneyin ikinci aşamasında, maymunlardan birisi dışarı alınır, yerine yeni bir maymun konulur.
Yeni gelenin ilk yaptığı iş, koşup tepedeki muzlara ulaşmak için merdivene tırmanmak olur.
Fakat diğer dört maymun buna teşebbüs etmesine bile izin vermeyerek yeni maymunu bir temiz döver.
Daha sonra kafesteki maymunlardan biri daha yeni bir maymunla değiştirilir.
O da merdivene ilk yaptığı atakta çok pis dayak yer.
Bu son maymunu en şiddetli döven de biraz önce diğerleri tarafından engellenen bir önceki en yeni maymundur.
Bu kez üçüncü maymun yenisiyle değiştirilir ve aynı manzara yinelenir. En ağır dayağı kafese son girmiş iki maymun atar.
Sonra en başta ıslanan maymunların dördüncü ve beşincisi de yenileriyle değiştirilir.
Son gelen maymunlar da muzları almaya yeltendiklerinde onlardan önce değiştirilmiş üç yeni maymun tarafından dövülerek yukarı çıkmaları engellenir.
Deneyin sonunda tepede bir salkım muz hâlâ asılıdır ancak artık hiç bir maymun merdivene yaklaşmaya cesaret bile edememektedir."
***
1970'lerde Dr. Martin E.P. Seligman tarafından ortaya atılan bu kuramın adı: "Öğrenilmiş Çaresizlik"tir.
Haftaya görüşmek dileği ile...
