"ÜMMİ" PEYGAMBER'İN ÜMMETİ (2)

Vahyin inzal olduğu döneme baktığınızda tarih kitaplarının “ümmi” kelimesine yüklediği en yaygın kabulun Kureyş toplumunu anlattığıdır. Zira Hicaz bölgesi Mekke’yi “ümmül kura” yani “ana kent”, “beldelerin anası” olarak tarif ederdi. “Ümmül Kura” kelimesi de vahiyle de tastiklenmiş bir cümledir ve burdan “ümmi” kelimesinin ilk anlamının “Mekkeli” olduğunu anlayabiliyoruz. 

Ümmi kelimesi ayrıca arapçada anneyi anlatan “üm” kelimesinden türetilmiştir. Haliyle burda “ümmi” kelimesi “anneye benzeyen”, “annesinden doğduğu gibi pak, temiz ve aynı saflıkta kalmış” anlamına gelir. Bunun tersi anlamında ise “annesinden doğduğu gibi toy ve cahil” anlamı çıkar karşımıza. 

İşte bizim anlam yüklediğimiz burdaki “ümmi” ifadesinde geçen “okuma yazma bilmeyen” ifadesidir ve biz sadece duyduklarımızla amil olan bir toplum olarak tüm anlamları rafa kaldırıp burdaki ifade bizim ruh halimizi de yansıttığı için “peygamber okuma yazma bilmiyordu” diyerek kestirip atıyor; aksi görüşleri de “tekfir” edip saldırıyoruz. 

Burdaki anlam aslen arapça olan “saf” kelimesinde de karşımıza çıkıyor. Bu kelimeye “o kadar saf ki, sırtına vur ağzındaki ekmeği al” anlamını yükleyeceğiniz gibi “pırıl pırıl, ilk günkü gibi temiz” anlamını da yükleyebilirsiniz. 

Dikkat edilirse “ümmi” ve onunla aynı konumda olan “saf” kelimelerine yüklenen hem övgü hem de yergi anlamları var. Bizim karar vermemiz gereken şey Hz Peygamber’i övecek miyiz yoksa haddimiz olmadan yerecek miyiz? Burada aradığımız şey eğer övgü ise Alemlere rahmet olanın “ümmi” oluşunun annesinden doğduğu gibi saf, temiz ve arı oluşudur. 

“Ümmi” kelimesini “ümmet” kelimesi ile ilişkilendirdiğiniz zaman ise burda topluma ilişkin bir mana çıkar karşımıza. Bu anlamda ise “ümmi” kelimesi ‘içinden geldiği topluma ait, nerden geldiğini bilen’ anlamını verir bize. Bu bağlamda da baktığınızda Hz Peygamber’in ait olduğu topluma bağlı ve nerden geldiğini bilen bir önder olarak “ümmi” olduğunu söyleyebiliriz.

“Ümmi” kelimesinin bir başka anlamı ise “dilinden anlaşılmayan yani yabancı” olarak çıkıyor karşımıza. Yani ehli kitaba göre “yabancı” bir insan anlamı var burda. Evet, Hz Peygamber(sav) İncil’i, Tevrat’ı ve Zebur’u bilmiyor; Aramice ve İbranice’den anlamadığı gibi , bu toplumlara da “yabancı” idi.

Yani Hz Peygamber Mekkeli oluşu ile “ümmi”dir. Annesinden doğduğu günkü kadar tertemiz ve pak oluşuyla “ümmi”dir. İçinden geldiği toplumu tanımış ve ait oluşuyla “ümmi”dir. Diğer kitapları bilmemesi ile “ümmi”dir. Ayetlerin hiçbirinde Hz Peygamber’in “okuma yazma bilip bilmediği”ne ilişkin bir atıf ve mana yoktur.

“Sen bundan önce herhangi bir kitap okumuyordun; onu sağ elinle de yazmıyorsun. Eğer öyle olsaydı bâtıla saplananlar mutlaka kuşku duyacaklardı.” ( Ankebut, 48)

Bu ayet Hz Peygamber’in kendisinden önce nüzul edilen kitapları okumadığını tesciller. 

O ki, ümmilerin arasından, kendilerinden olan bir elçi göndermiştir ki onlara O'nun ayetlerini okuyor, onları temizliyor ve onlara kitabı ve bilgeliği öğretiyor. Bundan önce onlar apaçık bir sapıklık içinde bulunuyorlardı. ( Cum’a 2.ayet)

Bu ayette de bir tilavet yani okuma söz konusu. Yani Ankenut 48. Ayet Hz Peygamber’in önceki kitapları okumadığını ve bilmediğini; Cum’a 2.ayet ise Kur’an-ı Kerim’i okuduğunu anlatıyor.

Görüldüğü gib ayetlerde Hz Peygamber’in okuma yazma bilip bilmemesine ilişkin bir atıf yok ama biz toplum olarak okuma yazmaya olan mesafemizi yazık ki O’na da atfederek O’nun okuma yazma bilmediği sanrısı içindeyiz. Onlarca yer gezmiş, dönemin “emin” bir tüccarı olan ve alışveriş içinde olan birinin yazıya, harflere ve rakamlara müracaat etmeden bu işi yapabileceğini vehmederek üstelik. 

Alemlere rahmet olanın hayatından umuda, cesarete, adalete, merhamete, silkinmeye, uyanışa, tefekküre, özgüvene, kardeşliğin ve birliğin tesisine, erdeme, pörsümeyen değerler dizgesine dair “done”leri hayatımıza alıp nakşetmek ve O’nun sözüm ona ahlakinin varisleri olan “manevi ordular” yetiştireceğimize daha dininin ilk emrinden bihaber bir toplumun bu çağın göğsüne iyiliği, güzelliği, rahmet ve merhameti ekmek için çaba göstermesini beklemek fazla mı hayalperestlik bilmiyorum ama bir uyanığın binlerce insanı uyandırabileceğini; bir adımın binlerce güçlü adıma zemin hazırlayabileceğini; samimi bir avazın gök kubbeyi ve yeryüzünü titreştirmesini sağlayabileceğini biliyorum. 

Biz “oku”mak fiilinin anlamı konusunda dahi anlaşamazken yazık ki artık bireysel olan ile kamusal olan, zihinsel olan ile çevresel olan iç içe kaynaşmış bir vaziyette. 

Her bir insan, kendisi ve diğerleri için farklı programlanmış bir bilgisayar ekranı gibi; diğer ekranların işletim ağına mesaj aktarmaya uğraşıyor. Aralarında gerçek ilişki bulunmayan günümüz insanı, hiç durmaksızın, kablolu ve kablosuz, bir akışkanlık içinde bağlar kurup bir süre sonra bağsız kalıyor. Özgürlük ihtiyacını ve aidiyet açlığını eş zamanlı olarak gidermeye çalışıyor; gündelik hayatında başvurduğu yollar bu iki özlemin yenilgilerini gizlemeye yarıyor. 

Deneyimini ve insan ilişkisinden beklentisini “ilişkiye girme”, “ilişki yaşama” terimlerinden ziyade, “bağlantıda olma”, “hatta kalma” sözleri açıklıyor. “Eş”ten ziyade “ağ”dan söz ediyor. “Kendine bir ağ oluşturma”ya, “ağ üzerinde sörf yapma”ya çalışıyor.  “Bağlantı” dediği ise, sanal ilişki; kolayca girilip çıkılıveren, ayrıca bakım, özen ve ciddiyet gerektirmeyen, şık ve kullanıcı dostu, “delete” tuşuna basınca kurtulması mümkün ilişki. 

Bir yandan dünyanın öbür ucuna kadar binlerce insanla aynı anda temasta olmanın imkânı, öte yandan derinlemesine bir ilişkinin artık imkânsızlığı.  Nereye gideceğimizi, nasıl düşüneceğimizi, hatta neler hissedeceğimizi teknomedyatik dünyanın yöneticilerinin belirlediği; piyasaya hangi kapasitede bir bilişim aygıtı sürerlerse bizim zavallı sistemimizin kendisini o aygıta göre ayarlamaya çalıştığı;  ilişkilerimizi ona göre formatladığımız “sanal” gibi görünen bu dünya, artık bizim gerçek dünyamız. 

“Bu dünya yalan dünya” diyordu ya eskiler, onlarınki hakikat idi; yalan olan bizimkisi ve hatta yalanın boyutları bile bizim elimizde, kendimiz dâhil her türlü görüntüyü canımızın istediği gibi büyütüp küçültebiliyor, kılıktan kılığa sokabiliyoruz. Çocuklarımız, böyle bir dünyanın içine doğuyor ve hakikat algısını ona göre biçimlendiriyor. 

Evet, internet üzerinden, cep telefonuyla ve mesajlarla durmaksızın sürdürdüğümüz çılgın etkileşim bizi her an yepyeni bir insanın, topluluğun önüne bırakabiliyor herkesin her şeyden haberdar olduğu ama hiçbir şey hakkında fikri olmadığı bu çağda.

Yaşadığımız çağı “doğru okuyabilmek” temennisiyle.

(Bitti)