ÜSTÜ KALSIN / İlk Mübadillerin Gelişinin 90.Yılı
İLK MÜBADİLLERİN GELİŞİNİN 90.YILI
Bu yıl Yunanistan’la imzalanan mübadele sözleşmesinin 90. yılı.
Bugüne değin çeşitli etkinliklerle anıldı 90. yıl.
Acının yeni bir yıldönümü daha yaklaşıyor.
Ancak bugünlerin mübadele tarihinde çok önemli bir yeri var.
30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan sözleşme ve protokolde mübadillerin naklinin aynı yılın mayıs ayında başlaması öngörülmüştü.
Ama bu düşünce hayata geçirilemedi.
Aradan altı ay geçtikten sonra nakil Midilli mübadilleriyle başladı.
İlk vapur 13 Ekim 1923 Cuma günü 955 yolcusuyla Midilli’den Ayvalık'a geldi.
Mübadiller aralarından dönemin Ayvalık Kaymakamı Azmi Bey'in de olduğu bir heyet ve halk tarafından bando mızıkayla karşılandı. Üç gemiyle altı günde 7 bin Midilli mübadili getirildi.
Ayvalık ve Cunda'ya yerleştirilen bu mübadiller cumhuriyetin ilanından 10 gün önce yeni vatanlarının topraklarına ayak bastı ve bir kutlu günün ilanına tanık oldu.
Midilli mübadillerinden sonra aynı yılın aralık ayında, 3 Aralık 1923 Pazartesi günü Girit’in Hanya kenti mübadilleri İzmir’e geldi.
BİR TANIK ANLATIYOR
Ayvalık’a 15 Ekim 1923 Pazar günü Jenatu adlı gemiyle gelenlerden Ferhat Eriş’in (*) tanıklığına kulak verelim şimdi.
Çömlekköy'de (Scalahouri) 1913 yılında doğan Karamahmutlar'dan Ferhat Eriş şunları anlatmıştı:
“Yeni memleketimize hareket günü gelince Çömlekköy'ün limanına inerek Türk Hükümeti'nin Yunanistan'dan kiraladığı Jenatu adlı gemiye bindik. Limanda üç gün geminin kalkmasını bekledik. Adadan ayrılırken güzel sesli hafızlar 'Elveda ey güzel Midilli...' diye ağıtlar yaktı. ABD mübadele heyetinin üyeleri de gözlemci olarak bizimle Ayvalık'a geldi. Gemi Midilli'den akşamüstü hareket etti. Bütün köy aynı gemideydi. Ayvalık'a geldiğimizde Jenatu boğazdan limana giremedi. Ağır yolla Dikili'ye kadar gittik. Gün ağarınca döndük ve gemi limana girerek bugünkü Gümrük İskelesi'ne yanaştı.15 Ekim 1923 tarihinde saat 10.00'da Ayvalık'a ayak bastık. Geldikten bir hafta sonra biz çocuklar okula yazıldık. 29 Ekim'de de Mustafa Kemal cumhuriyeti ilan etti.”
(*)Ferhat Eriş 23 Aralık 2005 tarihinde öldü.
