KİLİ YAŞAMLAR -2

Davidson, MR sonuçlarını alınca gözlerine inanamadı. İlk kez 'beyni böylesine yüksek bir mutluluk gizilgücüne (kapasite) sahip kişi' görüyordu. Ricard'ın beynindeki mutluluk hormonu (serotonin) salgılanan bölgeler çok gelişkindi. Bu arada bilinç, dikkat ve bellekle ilgili bölümler de neredeyse görülmedik ölçüde etkindi. (2)

MUTSUZLUK YILLARI

Matthieu Ricard, Fransa'nın en büyük tatlı su gölünün doğu kıyısında, seçkinlerin dinlence yeri Aix-les-Bains, Savoie'da dünyaya gözlerini açmıştı. Doğar doğmaz da kendini Paris'in kültür sanat ortamında bulmuştu; ünlü Fransız düşünür Jean - François Revel  (1924 - 2006) ile ressam Yahne Le Toumelin'in (doğ. 1923) oğlu olarak.

Ama, mutsuz bir çocukluk ve ilk gençlik yılları yaşadı.

Çok iyi eğitim gören Ricard, Paris Üniversitesi Fen Fakültesinden, 'en yüksek onur' derecesiyle doktor unvanı aldı. Herkes ona, geleceğin parlak dirimbilimcisi (biyolog) gözüyle bakıyordu. 

Ama, onun yüzü gülmek bilmiyordu.

Matthieu Ricard'ın temel mutsuzluk nedenlerinden biri; anne - babasının yakın çevresinde bulunan, hemen hepsi dünyaca ünlü düşünür, sanatçı ve bilim insanlarını yakından tanıdıkça, onların içyüzünü gördükçe uğradığı düşlem kırıklıklarıydı:

"...bu insanların özel bir alanda gösterdikleri dehanın yanında, diğerkâmlık (3), iyilik, içtenlik gibi en basit insani olgunluklara sahip olmadıklarını görmemem mümkün değildi." (4)

BİR FİLM GÖRDÜ VE...

Ricard bir gün, yazar arkadaşı Arnaud Desjardins'i (1925 - 2011), çektiği filmlerin montajını yaparken izledi. Desjardins, Çin'in 1949 yılından başlayarak Tibet'i istilasından kaçıp Butan Keşmiri'ne, Himalayalar'ın güney yamaçlarına sığınmış olan Tibetlilerle konuşmuştu. Kaçakların anlattıkları dehşet vericiydi; işgalci Çin, Tibetli kadınları, çocukları çalışma kamplarına kapatmıştı. Bugün Uygur Türklerine yapılanların daha da ağırı; kimileri doğrudan öldürülen, kimileriyse kamplarda, hapishanelerde açlıktan ya da işkenceden sağ çıkamayan bir milyonu aşkın Tibetli kıyıma uğratılmıştı. Yani, her beş kişiden biri... Altı bin yüz elli manastırın neredeyse tamamı yıkılmış, kütüphaneler yakılmış, heykeller kırılmış, freskler tahrip edilmişti. (5)

Mao'nun Kültür Devrimi (1966 - 1976) öncesi yıllarda yaşanmıştı tüm bunlar.

Desjardins'in kamerasından yansıyanlar,  Ricard'ın zihnini tutsak aldı sanki. 

Genç adam, ilk kez 1967'de bölgeye gitti. Tibetlilerin acılarına ortak oldu. Paris'e dönüşte de aynı yoğun duyguların sarmalındaydı. Sonunda, her gencin imrendiği kariyerini ve de 'ikili yaşam'ını noktalayarak Nepal'e yerleşmeye karar verdi. 30'unda keşiş oldu. Neredeyse yarım yüzyıldır da orada yaşıyor. 

KÂĞITTAN KULELER

Peki,  Ricard dün doğum gününü kutladı mı dersiniz?

Hiç sanmıyoruz.

Bu konuda bir başka 'ikili yaşam' örneğini,  yıllar önce "Bir Çift Yürek" (Klan Yayınları) adlı kitapta okumuştuk. Yazar Marlo Morgan'ın roman kahramanı Amerikalı kadın hekim, Avustralya'ya gidip Aborijinler'le dört ay birlikte yaşamıştı. Bu kez dünyanın bir başka ucundan gelen Batılıların kıyımına uğrayan kıta yerlisi Aborijinler'le çölde, yarı aç yarı tok yapılan geleneksel yolculuğa onlarla birlikte, aynı koşullarda katılmıştı.

Bir gün Amerika'dan gelen dostları, kadına doğum günü partisi düzenlediler. Parti sonrası aralarına dönünce de Aborojinler kendisine sordular:

-- Doğum günü nedir?

-- Biz, bir yaş daha alışımızı, kendi aramızda kutlarız. Yakınlarımız, dostlarımız bize o gün armağanlar verirler.

-- İyi de insanın yaş alması kendiliğinden olup biten bir şey. Bunun için sizin bir çaba harcamanız gerekmiyor. Biz ancak başardığımız şeyler için kutlama yaparız.

Doktorun kafasındaki iskambil kâğıdı kulesinin bir burcu daha yıkılıvermişti.

ÖĞÜTLE MUTLU OLMAK

Matthieu Ricard'a dönecek olursak... 2014 yılında çekilen MR'ına bakılarak  'dünyanın en mutlu insanı' olduğu varsayılan Ricard'dan 'mutluluk öğüdü' bekleyen okura:

* "Mutluluğu yakalamak istiyorsanız çaba harcamanız, gelişmeniz gerektiğini kabul edin. Yaşam, sipariş kataloğu değildir."

Aborijinlerin, Amerikalı doktora 'ikili yaşam'ını  sorgulatan doğum günü anlayışıyla Paris'ten Nepal'e sığınan beyin / yürek göçmeni  biyoloğun mutluluk formülü aynı kapıya çıkmıyor mu!

Eskilerin kullandığı,"koyma (sokma) akıl" diye bir deyim vardı; başkalarının öğüdünü, kendi -olmayan- sağduyu süzgecinden geçirmeden uygulayanlar için.

Doğrusu biz de mutsuzluğu giderecek ortak bir reçetenin bulunmadığına, herkesin herkese kulak kabartıp bireşime (sertez) vararak sonunda kendi reçetesini yine kendisinin yazması gerektiğine inananlardanız.

Hem bireysel hem de dünyanın bir akıllı telefona, tablete, dizüstü bilgisayara sığdığı çağımızda, toplumsal mutluluktan söz ediyoruz.

Yazımızın burasında, gençler arasındaki yaygın deyişle daha fazla 'kasmadan', işi gülmeye vuralım...

Temel, -yüksek öğretime girişte barajın kaldırılıp tarikat destekli vakıf okullarında, cahilin de cahili kuşaklar yetiştirilmesinin henüz amaçlanmadığı yıllarda- Oksford Üniversitesine girmeye hak kazanmış. Orayı bitirince Sorbonne'da yüksek lisans, Harvard'da doktora yapmış. Ülkeye dönüşünde yakınları:

-- Eğitimin bu kadarı yeter herhâlde, demişler.

Temel:

-- Hayır, daha Nepal'e gideceğim.

-- Niye?

-- Yaşamın gizlerini çözmeye.

Nepal'de de birkaç yıl kaldıktan sonra ülkeye dönünce kendisine yarı alaycı olarak sormuşlar:

-- Eeee?.. Hayatın sırlarını çözdün mü bari?

-- Evet, demiş Temel.

-- Neymiş?

-- Bu dünya yalan, ötesi de şüpheli!

GRAM GRAM 'EPİGRAM'

Zamlar azgın deve

Çölleşti bak mutfak.

İndirim dediğin;

KaDeVe'de kulak

1) Henüz yaygın olarak benimsenmemiş öz Türkçe karşılığı "dalınç" olan meditasyon, 'derin düşünme' anlamında. Daha çok Budizm ve Taoizmde; 'kişinin iç erincine, dinginliğe, öz varlığına ulaşmasına olanak sağlayan, zihnini denetleme teknikleri ve deneyimlerine verilen ad.' Müslümanlıktaki en yakın karşılığıyla 'tefekkür'. 

2) (Ecem Bölük) https://www.kreatifbiri.com/dunyanin-en-mutlu-insanimatthieu-ricard/

3) Diğerkâmlık: Kendinden çok başkalarını düşünmek; bencillik karşıtı, özgecillik.

4) Matthieu Ricard, Jean - François Revel; "Keşiş ve Filozof",  Doğan Novus Yayını, Çeviren: Nihan Özyıldırım, sayfa 21 - 22

5) A.g.y. sayfa 18 - 19